Mai Hương
Trong những ngày gần đây, nhiều người tiêu dùng lo ngại rằng các quy định mới về khí thải sắp được ban hành sẽ khiến xe cũ mất giá mạnh, thậm chí không đủ điều kiện lưu hành.
Tuy nhiên, theo tìm hiểu từ các cơ quan chức năng và giới chuyên môn, phần lớn những lo lắng này bắt nguồn từ việc hiểu sai nội dung dự thảo.
Dự thảo quy định mới về khí thải: Không phải xe cũ sẽ bị "cấm cửa"
Bộ Nông nghiệp và Môi trường hiện đang đưa ra lấy ý kiến hai dự thảo quan trọng liên quan đến tiêu chuẩn khí thải đối với ô tô và xe máy.
Dự kiến, các văn bản này sẽ được trình Chính phủ thông qua trong năm 2025.
Theo nội dung dự thảo, với ô tô đang lưu hành, tiêu chuẩn khí thải được chia thành 5 mức. Mức độ áp dụng sẽ tùy thuộc vào năm sản xuất của phương tiện:
Xe sản xuất trước 1999: Áp dụng mức 1
Xe sản xuất từ 1999 đến trước 2017: Áp dụng mức 2
Xe sản xuất từ 2017 đến trước 2022: Áp dụng mức 3 từ 1/1/2026
Xe sản xuất từ 2022 trở đi: Áp dụng mức 4 từ 1/1/2026 và mức 5 từ 1/1/2028
Đáng chú ý, tại Hà Nội và TP.HCM – nơi đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng – thời điểm áp dụng các mức tiêu chuẩn khí thải sẽ sớm hơn 1 năm so với các địa phương khác.
Ví dụ, ô tô sản xuất từ năm 2017 tại hai thành phố này sẽ phải đạt mức 4 thay vì mức 3 như ở các tỉnh.
Tuy nhiên, quan trọng nhất là dự thảo không cấm lưu hành phương tiện theo năm sản xuất, mà chỉ yêu cầu phương tiện phải đạt được mức khí thải tương ứng.
Điều đó có nghĩa: một chiếc xe sản xuất từ năm 1996, nếu vượt qua kiểm định khí thải mức 1, hoàn toàn có thể tiếp tục lưu thông tại mọi địa phương, bao gồm cả Hà Nội và TP.HCM.
Xe máy: Bắt đầu siết kiểm định khí thải từ 2027
Với xe máy – phương tiện phổ biến nhất tại Việt Nam – lộ trình kiểm định khí thải sẽ triển khai theo ba giai đoạn:
Từ 1/1/2027: Bắt đầu áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM
Từ năm 2028: Mở rộng ra Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế
Từ năm 2030: Triển khai trên toàn quốc
Hiện nay, các mẫu xe máy cũ – đặc biệt là xe sử dụng công nghệ cũ, động cơ đã xuống cấp – vẫn chưa chịu bất kỳ quy định kiểm định khí thải nào.
Điều này được xem là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở đô thị.
Chuẩn khí thải Việt Nam đang áp dụng theo tiêu chuẩn châu Âu
Việt Nam hiện sử dụng bộ tiêu chuẩn khí thải EURO do Liên minh châu Âu ban hành:
Ô tô: EURO 4 áp dụng từ 2017, EURO 5 từ 2022
Xe máy: EURO 2 từ 2007, EURO 3 từ 2017
Tuy nhiên, các tiêu chuẩn này chủ yếu áp dụng cho phương tiện sản xuất mới.Phương tiện cũ vẫn lưu hành tự do nếu còn đăng kiểm hợp lệ.
Việc áp dụng kiểm định khí thải với xe đang lưu hành được xem là bước tiến tiếp theo nhằm giảm lượng khí thải độc hại như NOx, CO, HC và bụi mịn PM.
Thị trường xe cũ sẽ bị ảnh hưởng ra sao?
Việc siết chuẩn khí thải khiến nhiều người lo ngại giá trị xe cũ – đặc biệt là xe đời sâu và xe máy dầu sẽ sụt giảm mạnh.
Tuy nhiên, theo ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), quan điểm này chưa phản ánh đúng bản chất của dự thảo.
“Xe sản xuất trước 2017 vẫn có thể lưu hành tại Hà Nội, TP.HCM nếu đáp ứng được quy chuẩn phù hợp. Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu giải pháp kiểm soát khí thải để cải thiện chất lượng không khí đô thị,” ông Nam khẳng định.
Từ góc nhìn thị trường, anh Đoàn Anh Dũng – đại diện showroom C3 Auto tại Hà Nội cho biết thị trường xe cũ không chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
Theo anh, tại các thành phố lớn, người dùng có xu hướng đổi xe sau 3–5 năm, trong khi xe đời sâu thường được bán về các tỉnh.
“Dự thảo có thể tác động đến tâm lý người tiêu dùng, nhưng chưa ảnh hưởng rõ rệt đến giá xe cũ.
Câu chuyện thực sự là chờ hướng dẫn cụ thể: ví dụ xe tỉnh khác đi vào thành phố có cần kiểm định khí thải không?” – anh Dũng nói.
Xe máy cũ: Khó kiểm soát nếu thiếu lộ trình cụ thể
Anh Nguyễn Văn Công – chủ cửa hàng xe máy cũ tại Chùa Hà (Cầu Giấy, Hà Nội) – chia sẻ quan điểm tương tự. Anh cho rằng, khác với ô tô, xe máy hiện chưa có niên hạn đăng kiểm, việc áp dụng kiểm định khí thải sẽ gặp khó nếu thiếu hướng dẫn cụ thể.
“Nhiều xe máy được dùng hơn 10–15 năm, nếu kiểm định không có lộ trình rõ ràng, người dân sẽ rất lúng túng. Tuy nhiên, cửa hàng vẫn thu mua xe như bình thường, miễn là không bị lỗi kỹ thuật hay vướng pháp lý,” anh Công nói.
Dự thảo quy định khí thải là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, nhất là tại các thành phố lớn.
Phương tiện cũ không bị "loại khỏi cuộc chơi", mà vẫn có thể tiếp tục sử dụng nếu đáp ứng được tiêu chuẩn khí thải tương ứng.
Lời khuyên dành cho người tiêu dùng là không nên hoang mang trước các thông tin chưa chính thức.
Thay vào đó, nên theo dõi sát sao quá trình ban hành quy định, đồng thời chủ động bảo trì phương tiện, kiểm tra định kỳ để sẵn sàng thích ứng khi chính sách có hiệu lực.
Mai Hương
